มะระขี้นก พืชสมุนไพรไทยมีลักษณะเป็นเถาเลื้อย ใบเป็นใบเดี่ยว เมื่อแก่จัดใบจะเปลี่ยนเป็นสีเขียวเข้ม แต่เรียบและเป็นมัน ลักษณะเป็นวงรีค่อนข้างเรียว ลูกไม่ใหญ่มาก ผิวขรุขระ สีผลอ่อนจะเป็นสีเขียว หากสุกแล้วผลจะมีสีเขียวปนเหลืองอมแดง ทางเหนือจะเรียกกันติดปากว่า “มะห่อย”
ความขมเป็นยา นี่เองที่เป็นสรรพคุณที่พืชสมุนไพรไทยชนิดนี้มีติดตัวมาแต่กำเนิด ที่ใคร ๆ ต่างก็ต้องยอมรับกันในคุณสมบัติข้อนี้ คนไทยเรานิยมนำมาลวก ทำเป็นเครื่องเคียงจิ้มกับน้ำพริกนานาชนิด ทำให้อาหารมื้อนั้นเป็นมื้อที่อร่อยแถมได้สุขภาพดีไปตาม ๆ กัน ทั้ง ๆ ที่ขมนี่แหละ เพราะช่วยให้ผู้รับประทานเจริญอาหาร ความขมจะเป็นตัวช่วยขับน้ำดีออกมาในปริมาณมาก ทำให้กระเพาะอาหารย่อยได้ง่ายขึ้น ไม่ทำให้ลำไส้ทำงานหนักจนเกินไป
ในใบมะระนั้น จะนิยมเก็บยอดมาลวกแกล้มกับน้ำพริก แต่สามารถนำใบแก่มาต้ม พอได้ที่ กรองเอาเฉพาะน้ำอุ่น ๆ มาดื่มได้ ซึ่งสรรพคุณนั้น เป็นยาขับเลือดเสีย ช่วยให้ประจำเดือนอยู่ในภาวะปกติ แก้ไข้หวัด ร้อนใน บำรุงธาตุ บำรุงอวัยวะภายใน ช่วยให้เจริญอาหาร ขับน้ำดี และถ่ายพยาธิได้ด้วย ส่วนผลมะระ ก็จะนิยมนำมาแกล้มน้ำพริก ด้วยเช่นกันทางภาคเหนือจะนำไปใส่แกงต่าง ๆ ด้วย เช่นแกงแค นับได้ว่าเป็นอาหารที่อุดมไปด้วยประโยชน์ของพืชสมุนไพรไทยอย่างแท้จริง ผลมะระมีสรรคุณเหมือนใบมะระ แต่ที่สำคัญกว่านั้นคือสามารต้านมะเร็งได้เป็นอย่างดี รากมะระนั้น ก็ยังสามารถนำรากฝอยมาทุบ ต้มน้ำ กรองเฉพาะน้ำมาดื่มแก้ร้อนใน แก้ริดสีดวง ขับถ่ายเป็นมูกเลือดได้อีกด้วย
